Afstoting en graft-versus-host disease

Nog even als toelichting een apart stukje over afstotingsverschijnselen en graft-versus-host disease. Bij een stamceltransplantatie heb je te maken met twee soorten afstoting.

1. Afstoting van de donorstamcellen door het eigen lichaam

De eerste vorm van afstoting is die, waarbij het lichaam van de patiënt de stamcellen van de donor als "vreemd" ziet en daarom zou willen opruimen. De T-cellen (T-lymfocyten) hebben die functie. Voorafgaand aan de stamceltransplantatie worden de T-cellen van de patiënt daarom uitgeschakeld. Dat gebeurt met chemokuren, met name met Campath (alemtuzemab). Ook wordt een paar dagen voor de transplantatie gestart met Neoral (ciclosporine), dat is een medicijn dat afstotingsreactie na een transplantatie voorkomt. Bij een stamceltransplantatie wordt de hoeveelheid Neoral gedurende de eerste 3 maanden na de transplantatie tot nul afgebouwd.

2. Afstoting van het eigen lichaam door de T-cellen van de donor

De tweede vorm van afstoting is die, waarbij T-cellen van de donor het lichaam van de patiënt als "vreemd" zien en daardoor "in de aanval" gaan. De problemen die dat geeft wordt graft-versus-host disease genoemd en is dus een omgekeerde afweerreactie. Zolang dat binnen de perken blijft is dat niet erg en helpen die T-cellen juist om de kankercellen op te ruimen. Voor langdurige onderdrukking van de ziekte of, in zeldzame gevallen, zelfs genezing, is een beetje graft-versus-host disease dus nodig.

In het LUMC hanteert men een transplantatieprotocol waarbij in eerste instantie alleen stamcellen van de donor worden getransplanteerd. Aan het bij de donor afgenomen transplantaat wordt Campath toegevoegd om de daarin aanwezige stamcellen te doden, voordat het transplantaat aan de patiënt wordt gegeven. In de praktijk zal er altijd een aantal T-cellen in het transplantaat in leven blijven. Volgens het protocol krijgt de patiënt een half jaar na de stamceltransplantatie alsnog een dosis T-cellen van de donor, die moeten helpen om de ziekte te stoppen.

Waarom ik nu mogelijk al graft-versus-host verschijnselen heb

Doordat sommige T-cellen van mijn donor in het stamceltransplantaat zijn meegekomen is het mogelijk dat er nu al graft-versus-host verschijnselen zijn. Het is aan de medici die mij begeleiden ervoor te zorgen dat de balans tussen niet te weinig en niet te veel graft-versus-host bewaakt wordt. Dit wordt geregeld door het gebruik van de juiste doseringen medicijnen, o.a. prednison en - ook weer - Neoral. Maar eerst zal uit de huidbiopt moeten blijken of er daadwerkelijk nu al spare is van graft-versus-host disease.